Keuzestress! Eindeloos over opties nadenken. Alle mogelijke scenario’s in je hoofd afgaan. Geen knoop kunnen doorhakken, bang zijn dat je er later spijt van gaan krijgen. “Ja maar, wat als?” Iedereen heeft met vlagen wel eens last van keuzestress.
Wij leven in een tijd waar er nog nooit zoveel te kiezen was. Zeker als je leeft in een land zonder oorlog of grote armoede, is er een overdaad aan keuze. Dat heeft absoluut voordelen. Zelfs in de moderne tijd zijn er nog genoeg mensen die moeten leven van het handjevol lokale producten dat verbouwd wordt. Terwijl wij in één Albert Hein, afhankelijk van het filiaal, al 28.500 producten kunnen tegenkomen. Inclusief 18.000 recepten voor inspiratie.
Dat onze luxe positie nadelen kan hebben, spreekt voor zich. De hele dag door moeten er besluiten gemaakt worden. Soms met weinig gevolgen, soms met grotere. Bovendien zorgt de complexiteit van onze cultuur ervoor dat gemaakte keuzes regelmatig gevolgen hebben waar wij van te voren niet aan hebben gedacht. Dat maakt vervolgens toekomstige keuzes ook weer lastiger.
Social media heeft dit niet gemakkelijker gemaakt. Nog nooit werden wij zo geconfronteerd met alle mogelijkheden en kansen in het leven. Fear Of Missing Out (FOMO) is groter dan ooit. Een voortdurende stroom aan ervaringen van anderen die jij niet hebt. Iedereen deelt zijn hoogtepunten, zorgvuldig vastgelegd inclusief een paar mooie filters.
Omdat iedereen zijn beste ervaringen deelt, lijkt de lat steeds hoger te komen liggen. Steeds een nieuwe standaard waar jouw toekomstige ervaringen ook weer aan moeten voldoen. Het is niet gek dat festivals, tot de komst van miss corona, met de maand steeds groter en gekker werden.
Er zijn soms grote knopen door te hakken. Belangrijke keuzes waarvan je verwacht dat het een grote impact op je leven gaat hebben. De rest van deze blog gaat over de stortvloed aan dagelijkse kleine keuzes.
Om deze mentale stress iets beter te begrijpen, is het waardevol om iets meer over de werking van ons brein te weten. De eerste mens leefde ongeveer 2.8 miljoen jaar geleden. Die was al in het bezit van een nog ouder brein vol basale functies, maar vanaf dit moment begon de ontwikkeling van het deel in ons brein dat relevant is voor keuzestress. 99% van onze tijd op aarde, was overleven onze belangrijkste tijdsbesteding.
Wij waren met grote regelmaat in levensgevaar. In deze tijd was ons brein nog weinig belast met keuzes. Wat zullen wij vandaag eens eten? Nee, je gaat gewoon op pad, wat er toevallig beschikbaar is op dat moment is wat je eet. Veel dagen zijn met deze taken al gevuld, urenlang wandelen met een minimum aan prikkels. Urenlang focus op één taak zonder afleiding, de wilde droom van iedere moderne mindfulness docent.
De goede dagen waar alle levensbehoefte vervuld zijn voordat de nacht valt, zou je kunnen nadenken waar je vervolgens zelf nog zin in hebt. Al was er in het grootste deel van ons tijdpad niet veel te kiezen in entertainment. De hoeveelheid keuzes was relatief klein. De keuzes die gemaakt moesten worden, waren wel ontzettend belangrijk! Welke schuilplaats jij die avond kiest, bepaalt hoeveel van jouw familieleden de nacht overleven. De locatie kiezen waar jij die dag naar voedsel gaat zoeken, bepa
alt of jij straks jager bent of prooi. Daar wil je wel even goed bij stilstaan. Dan is het waardevol om alle informatie van de laatste dagen er nog eens bij te pakken. Waar zijn de laatste dagen gevaarlijke roofdieren gezien? Waar bevindt zich nu die gewapende andere stam?
Hier komt ons vermogen tot verbanden leggen en plannen goed van pas. Puzzelstukjes verzamelen en waar nodig aanvullen met een onderbouwde aanname. Niet alleen zijn dit vaardigheden die wij miljoenen jaren getraind hebben, ook zit hier een natuurlijke selectie in. De mensen die het beste waren in plannen, hadden een grotere kans op overleven. Het is dus niet gek dat dit nu grote kwaliteiten zijn.
Ook in de moderne tijd zijn dit in veel opzichten noodzakelijke kwaliteiten. Wij hebben hier iedere dag nog plezier aan. Iets dat alleen onhandig is, is dat wij, bekeken vanaf de volledige tijdlijn van de mens, van de ene dag op de andere inee
ns ons hele leven op zijn kop hebben gezet. Wij hebben binnen deze wereld ons eigen wereldje gecreëerd. Een creatie die zo uitgebreid is dat veel moderne mensen regelmatig vergeten dat het gemaakte mensenwereldje niet de volledige werkelijkheid is.
Ons brein wil nog steeds de puzzeltjes maken en het overzicht bewaren, maar onze wereld is veel te complex geworden. Er komen iedere dag zo ongelofelijk veel prikkels binnen, dat is allemaal niet meer te verwerken. Geen mens op deze a
arde snapt zijn eigen cultuur volledig, er zijn veel te veel specialismen ontstaan. Het brein heeft nog zijn waarde, maar kan zich niet snel genoeg aanpassen aan deze abrupte omschakeling.
Het hoofd vindt zichzelf overigens nog steeds ontzettend belangrijk. Hij kan daarin ook heel overtuigend zijn, wij gaan nog gemakkelijk mee in alle paniekerige hersenspinsels die voorbij komen. Denk aan een spannende film waarbij je met een hoge hartslag op het puntje van je stoel zit. Je hoofd zet je complete lijf in de actiemodus, klaar om jezelf te kunnen verdedigen tegen de fictieve bad guy op het scherm. Bedankt voor het meedenken brein, maar daar hebben wij niet zoveel aan.
Wanneer dat ouderwetse ding tussen je oren een probleem niet kan oplossen, krijgt het paniek. Zijn kortsluiting geeft snel stresshormonen af, want hij is er van overtuigd dat zijn oplossingen noodzakelijk zijn voor het overleven. Wat hierbij kan helpen is dat rare hoofd niet te serieus te nemen. Want wees eerlijk: als jij volgende keer bij een schap staat met 14 verschillende soorten shampoo, hoe levensbedreigend is die keuze? Lach eens om het feit dat het ouderwetse hoofd dit zo serieus neemt, in plaats van mee te
gaan in zijn gepieker. Net zoals je om een huisdier kan lachen als deze volledig in de paniek schiet om iets waarvan jij ziet dat het nergens voor nodig is.
Stel jezelf bij de volgende keuze eens de vraag hoeveel effect de keuze die je nu maakt gaat hebben op jouw leven in 10 jaar. Ik kan je garanderen dat het grootste deel van de keuzes hier weinig verschil in gaat uitmaken. ‘Don’t worry, be happy’ zou ome Bob dan samenvattend zingen.
—
PS. De conclusie trekken dat ons hoofd veel zaken niet kan, vinden sommige mensen een beetje eng. Toegeven dat wij vreselijk veel zaken om ons heen eigenlijk helemaal niet begrijpen, willen veel mensen liever niet horen. Dit geeft paniek in dat oude brein. Toch is deze acceptatie gek genoeg een van de zaken die het meest rust kan geven in het leven. Dit kan het leven veel spontaner maken en kansen creëren die het hoofd nooit voor mogelijk had gehouden. Al dit is in het begin absoluut niet gemakkelijk. Meer uitleg hierover, plus mijn eigen ervaringen hierin, kun je lezen in onze volgende blog over het leegmaken van je hoofd en hier echt ruimte voor te creëren.